Οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την ψυχική Υγεία.

ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Εδώ και πολλές δεκαετίες έχει γίνει ευρύτερα αποδεκτή η ιδέα ότι η ψυχική υγεία αποτελεί ένα σημαντικό τομέα φροντίδας της υγείας του πληθυσμού και ότι η πρόληψη και η σωστά οργανωμένη εξω-νοσοκομειακή φροντίδα μπορούν να απαλλάξουν την κοινωνία από την εικόνα των έγκλειστων σε ιδρύματα ασθενών, συχνά σε απαράδεκτες συνθήκες.
Η πρόληψη , θα μπορούσαμε να πούμε ότι, είναι ακόμα πιο κεντρικός στόχος της ψυχιατρικής των παιδιών και των εφήβων, με πολύ σημαντικά αποτελέσματα, όπου οι προσφερόμενες υπηρεσίες είναι στοιχειωδώς επαρκείς.
Η κατάργηση των ασύλων ταυτόχρονα με την εξίσου αναγκαία αλλαγή της ασυλικής λογικής και νοοτροπίας στην αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου, αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί την «εκ των ων ουκ άνευ» σταθερά στις προτάσεις της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής αριστεράς.
Αξίζει να θυμηθούμε ότι ο πολιτικός μας χώρος πρώτος αυτός μετά την μεταπολίτευση (και για πολλά χρόνια μόνον αυτός) έθεσε το ζήτημα της αλλαγής στάσης και αντιμετώπισης της ψυχικής νόσου και κατέστησε κεντρικό ζήτημα της πολιτικής του το αίτημα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης παράλληλα με την διεκδίκηση της δημιουργίας του Εθνικού Συστήματος Υγείας.

Ιστορικό και περιγραφή της κατάστασης

Με αφορμή το διεθνές «σκάνδαλο της Λέρου» την τελευταία εικοσαετία εξελίχθηκε στην Ελλάδα μια ευρύτατη μεταρρύθμιση της ψυχιατρικής φροντίδας, σχεδιασμένη από τα «επάνω και από τα έξω», από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι κύριοι στόχοι της μεταρρύθμισης ήταν :
1.Δημιουργία ενός δικτύου εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών και η τομεοποίηση των υπηρεσιών (δηλαδή η οργάνωση ενός πλήρους δικτύου υπηρεσιών, για τομείς 250-300.000 κατοίκων)
2. Το προοδευτικό κλείσιμο των μεγάλων ψυχιατρικών νοσοκομείων. Τα προγράμματα αποιδρυματισμού συνοδεύτηκαν από την δημιουργία ενός πυκνού δικτύου στεγαστικών δομών, σε όλη την Ελλάδα . Το 2006 ήταν 377 , από τις οποίες 108 ήταν ΝΠΙΔ. Οι ένοικοι ήταν 2.695 και οι εργαζόμενοι 3.061. Σήμερα αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης , μετά το ψαλίδισμα των προϋπολογισμών τους.
3. Ανάπτυξη ενός δικτύου ψυχιατρικών μονάδων στα γενικά νοσοκομεία. Θεωρήθηκαν, σε μεγάλο βαθμό ως εναλλακτική λύση στα ψυχιατρικά νοσοκομεία
4. Ανάπτυξη κινητών μονάδων, σε περιοχές χωρίς ψυχιατρικές υπηρεσίες και σε νησιά.
5.Ανάπτυξη μονάδων ψυχο-κοινωνικής αποκατάστασης, διαφόρων επιπέδων για ασθενείς με σοβαρές ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Η νέο-φιλελεύθερη επίθεση στην αγορά εργασίας, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έχει πρακτικά ακυρώσει τις προσπάθειες για εργασιακή εκπαίδευση και αποκατάσταση των ασθενών.
6. Ειδικές μονάδες, π.χ. ψυχογηριατρικές, για την φροντίδα του αυτισμού. Έχουν ελάχιστα αναπτυχθεί, χωρίς κρατική υποστήριξη, κυρίως από οργανώσεις των ίδιων των ασθενών και των οικογενειών τους.
7. Ανάπτυξη παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών. Παρά την ανάπτυξη τους παραμένουν ανύπαρκτες σε περισσότερους από 17 νομούς της χώρας. Από τις υπάρχουσες οι περισσότερες υποφέρουν από ανεπάρκεια προσωπικού και χρηματοδότησης. Ενώ οι υπηρεσίες για εφήβους είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες σε όλο τους το φάσμα.

Πρόκειται, λοιπόν, για ευρύτατη μεταρρυθμιστική προσπάθεια, η οποία όμως έχει μείνει ημιτελής, με ορατό τον κίνδυνο της οπισθοδρόμησης σε παλιότερες απαράδεκτες καταστάσεις, για τους παρακάτω λόγους :
- Από την αρχή εξαρτήθηκε από την ταχύρρυθμη απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων και έτσι το τέλος της κάθε φάσης της κοινοτικής χρηματοδότησης συνοδεύτηκε πάντα από μείζονα οργανωτικά και οικονομικά προβλήματα .
- Δόθηκε απόλυτη προτεραιότητα στην αποασυλοποίηση και την αποκατάσταση των χρόνιων ψυχικά ασθενών, στα ταχύρυθμα προγράμματα συρρίκνωσης των μεγάλων ψυχιατρικών νοσοκομείων, με αποτέλεσμα να μην αναπτυχθούν επαρκώς τα δίκτυα πρόληψης και βασικής εξωνοσοκομειακής φροντίδας, τα οποία αποτελούν τον βασικό στόχο της μεταρρύθμισης.
- Η δημόσια χρηματοδότηση παραμένει στάσιμη ή μειώνεται σε ορισμένους τομείς, ενώ έχει γίνει εμφανής η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού, ιδιαίτερα κατά την τελευταία τετραετία.

Αντίθετα αυτό που διαφαίνεται χωρίς να ομολογείται είναι η εγκατάλειψη της μεταρρύθμισης στην τύχη της, η απόσυρση της ευθύνης από την Πολιτεία και η μετάθεση της στις πλάτες των ασθενών και των οικογενειών τους και το σπρώξιμο τους στον ιδιωτικό τομέα.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι: πρώτον η σπουδή για το κλείσιμο των μεγάλων ψυχιατρείων χωρίς την παραμικρή μέριμνα για την ίδρυση και διασφάλιση των ενδιάμεσων δομών που αφενός θα υποδεχθούν και θα φροντίσουν τούς ήδη πάσχοντες και αφετέρου θα μειώσουν τον αριθμό των νέων περιστατικών που θα έχουν ανάγκη μακρόχρονης νοσηλείας και δεύτερο η παντελής απουσία φροντίδας για την διασφάλιση κονδυλίων για την παιδική και εφηβική ψυχιατρική, που αποτελεί τον καλύτερο τρόπο πρόληψης των ψυχικών νόσων, τόσο για τα παιδιά, όσο και τους ενήλικους.
Ουσιαστικά θα έπρεπε η φροντίδα της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων να αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα της πολιτικής για την ψυχική υγεία.
Η νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση των ψυχιατρικών υπηρεσιών και η εγκατάλειψη στην τύχη τους οδηγεί σε άμεσο κίνδυνο για κατάρρευση της ελληνικής Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.
Το κράτος κοινωνικός χορηγός δαιμονοποιείται και συρρικνώνεται. Ολιγότερο κράτος σημαίνει λιγότερες κοινωνικές παροχές, οι αδύνατοι δεν χρήζουν παιδείας, στέγης, περίθαλψης. Οι δρόμοι των Αθηνών φιλοξενούν όλο και περισσότερους άστεγους, «αποασυλοποιημένους» ψυχικά ασθενείς. Σύμφωνα με στοιχεία του δήμου Αθηνών 2 στους 3 άστεγους είναι ψυχικά ασθενείς, γεγονός που θυμίζει την αύξηση των άστεγων μετά το κλείσιμο των Ψυχιατρείων από τις κυβερνήσεις της Θάτσερ και Ρέιγκαν.
Ο νεοφιλελευθερισμός δεν οδηγεί μόνο σε χρηματοοικονομική κατάρρευση μέσω της απληστίας των αγορών, αλλά λόγω του ατομικισμού που υιοθέτει, απορρίπτοντας τον ουμανισμό και την αλληλεγγύη, οδηγεί σε κατάρρευση των συστημάτων κοινωνικής αλληλεγγύης και στήριξης.
Αυτή την πολιτική εφαρμόζει σήμερα η ΝΔ που βέβαια ξεκίνησε το ΠΑΣΟΚ ήδη από την δεκαετία του 90 (Ν 2646/98 Ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας ) αυτή η πολιτική κρύβεται πίσω :
α) από μια επίκληση της επιτάχυνσης της μεταρρύθμισης ταυτίζοντας την με το κλείσιμο- εδώ και τώρα- των δαπανηρών μεγάλων ψυχιατρείων, χωρίς όρους και προϋποθέσεις και β) με την επισήμανση κάποιων πραγματικών ή φανταστικών περιστατικών κακής οικονομικής διαχείρισης των φορέων ιδιωτικού δικαίου που ανέλαβαν το έργο της αποασυλοποίησης και γ) αφήνοντας σε συνεχή εκκρεμότητα την επίλυση του ζητήματος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας μιας και δεν αναγνωρίζει ουσιαστικά την προτεραιότητα που αυτή έχει σε ένα φιλολαϊκό σχεδιασμό πολιτικής υγείας.

Προβλήματα

Τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι :
α. Η ανεπάρκεια των εξω-νοσοκομειακών υπηρεσιών και η ανεπαρκέστατη δικτύωση τους (εξωτερικά ιατρεία, κέντρα ψυχικής υγείας, ιατρο-παιδαγωγικά κέντρα, μονάδες εφήβων). Άμεσο αποτέλεσμα είναι η μεγάλη ανεπάρκεια στην πρόληψη και την πρωτοβάθμια φροντίδα και η διόγκωση των αιτημάτων για νοσηλεία.
Η πολιτική της τομεοποίησης (1 τομέας ανά νομό, 3 τομείς στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και 12-13 στην Αττική, για την εξυπηρέτηση περίπου 250-300.000 πολιτών από τον κάθε τομέα) έχει μείνει μετέωρη οδηγώντας στα ίδια αρνητικά αποτελέσματα.
Ενώ η τομεοποίηση των παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών έμεινε επίσης μετέωρη και εν πολλοίς ψευδεπίγραφη. Διότι σχεδιάστηκε στα χαρτιά για τον προσπορισμό των κοινοτικών κονδυλίων, χωρίς την αναγκαία ίδρυση και λειτουργία αντίστοιχων μονάδων στους τομείς με αποτέλεσμα την επιβάρυνση (και σε αρκετές περιπτώσεις την κατάρρευση) των ήδη λειτουργούντων μονάδων.

β. Το πρόβλημα της νοσηλείας. Η συχνή χρήση της νοσηλείας στην ψυχιατρική είναι αρνητικό χαρακτηριστικό και σημαίνει ότι τα «φίλτρα» της πρόληψης και της πρωτοβάθμιας φροντίδας δεν έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά και ότι οι ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις του ασθενούς έχουν γίνει τόσο έντονες, ώστε η νοσηλεία να γίνει απαραίτητη. Η νοσηλεία στιγματίζει τον ασθενή («τρελός στο τρελοκομείο»), ενώ κατά την έξοδο του γεννά ανάγκες ιατρικής παρακολούθησης, που στις παρούσες συνθήκες, επίσης, δεν ικανοποιούνται.
Ο Συνήγορος του Πολίτη (Δελτίο Τύπου του Συνηγόρου του Πολίτη, 22/5/2007 ) έχει επιστήσει την προσοχή στο ιδιαίτερα ανησυχητικό φαινόμενο της ευρύτατης χρήσης της ακούσιας νοσηλείας, θέμα το οποίο έφερε στην Βουλή ο Φ. Κουβέλης, με ερώτηση του και στο οποίο ποτέ δεν έλαβε απάνηση.
Πράγματι στα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία που λειτουργούν (γιατί τα Ψυχ. Νοσ. της Πέτρας Ολύμπου, των Χανίων, της Κέρκυρας και της Τρίπολης δεν δέχονται πια ασθενείς) οι αναγκαστικές νοσηλείες αγγίζουν το 60% των εισαγωγών. Στις ψυχιατρικές μονάδες των γενικών νοσοκομείων της Αττικής αγγίζουν το 45% και σε λίγο μικρότερα ποσοστά κινούνται στα άλλα νοσοκομεία της χώρας. Πρόκειται για ποσοστά που με κανένα τρόπο δεν αντιστοιχούν σε ανάγκες των ασθενών ή των οικογενειών τους, σε μεγάλο ποσοστό οφείλονται στην αδυναμία εξεύρεσης κλίνης σε δημόσιο νοσοκομείο (τα νοσοκομεία είναι υποχρεωμένα να δεχτούν μια ακούσια νοσηλεία, ενώ μπορούν να αρνηθούν την εκούσια) και στις σοβαρές ανεπάρκειες της εξω-νοσοκομειακής φροντίδας.
γ. Οι συνθήκες νοσηλείας. Παρά την σημαντική πρόοδο, οι συνθήκες νοσηλείας, η χρήση βίας εις βάρος των ασθενών, ο σεβασμός των δικαιωμάτων είναι ανοιχτά ζητήματα, όπως διαπιστώνει και η Έκθεση Πεπραγμένων της διετίας 2005-2007 της «Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές» του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας (Οκτώβριος 2007).
- Τα ψυχιατρικά τμήματα στα γενικά νοσοκομεία δέχονται ένα τεράστιο βάρος εισαγωγών , καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί το δίκτυο εξωνοσοκομειακής φροντίδας και η συρρίκνωση των ψυχιατρικών νοσοκομείων αφήνει ακάλυπτα πολλά αιτήματα νοσηλείας. Η δημιουργία διακριτών τμημάτων οξέων περιστατικών, η λειτουργία μονάδων ημερήσιας φροντίδας, η εναρμόνιση των εφημεριών τους με αυτές του νοσοκομείου που τα στεγάζει και , κυρίως, η σύνδεση τους με τα υπάρχοντα δίκτυα φροντίδας αποτελούν μέτρα άμεσης ανάγκης.
Ψυχιατρικές μονάδες σε γενικά νοσοκομεία : 2007 Αριθμός Κλίνες Εισαγωγές ασθενών
Αττικής
7* 140-150 2.500
Υπόλοιπης Ελλάδας
11** 190-200 4.500
* Σήμερα λειτουργεί και η 8η ψυχιατρική μονάδα του «Αττικού» νοσοκομείου
**σήμερα λειτουργεί και η 12η ψυχιατρική μονάδα του νοσοκομείου της Άρτας

Οι περισσότερες από αυτές έχουν κάλυψη άνω του 100% , που σημαίνει την χρήση επικουρικών κλινών (ράντζων), ενώ οι μισές, περίπου, νοσηλείες είναι ακούσιες.
Εκτός Αττικής, το πρόβλημα των «επικουρικών κλινών» είναι λιγότερο οξύ αλλά υπαρκτό, κυρίως στην Πάτρα .
Μια γενική διαπίστωση σε ότι αφορά τα επαρχιακά νοσοκομεία είναι η μεγάλη ανισότητα στην στελέχωση των υπηρεσιών ψυχιατρικής φροντίδας. Οι ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό εμποδίζουν την λειτουργία μιας σειράς έτοιμων ψυχιατρικών μονάδων σε γενικά νοσοκομεία ή οδηγούν στην υπολειτουργία τους.

Τελικά η ασυντόνιστη συρρίκνωση των ψυχιατρικών Νοσοκομείων οδηγεί στη μετατροπή των προ δεκαπενταετίας «νέων δομών», των Ψυχιατρικών τομέων των Γενικών Νοσοκομείων σε άσυλα , την μόνιμη χρήση ράντσων (επικουρικών κλινών) στους διαδρόμους των Νοσοκομείων.
Τα φαινόμενα αυτά συνοδεύονται από την διόγκωση του Ιδιωτικού Τομέα, ιδιαίτερα στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα.
Οι ψυχιατρικοί τομείς των Γενικών Νοσοκομείων (Ψ.Τ.Γ.Ν) δεν επαρκούν για να καλύψουν τις όλο και αυξανόμενες ανάγκες για νοσηλεία, καθώς τα «φίλτρα» της πρόληψης και της εξωνοσοκομειακής φροντίδας, υπολειτουργούν.
Οι ασθενείς που έχουν ανάγκη από μια πιο οργανωμένη και μακροχρόνια φροντίδα συχνά λιμνάζουν στα νοσοκομεία, καθώς αυτά συνήθως δεν υποστηρίζονται από δίκτυα εξωνοσοκομειακής φροντίδας και μετανοσοκομειακής φροντίδας (ξενώνες).
Δεν υπάρχουν τμήματα μέσης νοσηλείας, ούτε αμιγή τμήματα οξέων περιστατικών, αλλά μόνο υβρίδια ανοιχτών-κλειστών τμημάτων βραχείας νοσηλείας. Στον ίδιο χώρο οφείλουν με την απειλή του εισαγγελέα να νοσηλεύουν οξέα και χρόνια περιστατικά. Καταθλιπτικοί, διεγερτικοί, αυτοκτονικοί, έφηβοι, ηλικιωμένοι, τοξικομανείς ασθενείς κλπ, όλοι συγχρωτίζονται στον ίδιο χώρο χωρίς απασχόληση ή άλλες εναλλακτικές θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Όσες ψυχοθεραπευτικές πρακτικές υφίστανται επαφίενται στο βολονταρισμό του προσωπικού και δεν έχουν καμία υποστήριξη.
Άλλοτε, η ανάγκη σύντομου εξιτηρίου, για να διατεθούν κλίνες στο σύστημα εφημεριών, οδηγεί στην συντόμευση του χρόνου νοσηλείας και το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας», δηλ. ένας ασθενής λίγες ημέρες μετά το εξιτήριο του σε μια ψυχιατρική κλινική επανεισάγεται σε άλλο νοσοκομείο.
Η έλλειψη κλινών καθιστά πολύ δύσκολη την πρόσβαση ασθενών με ιάσιμες ψυχικές νόσους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλοί να οδηγούνται στην νοσηλεία στον ιδιωτικό Τομέα.
Παράλληλα με την διόγκωση ενός μη ελεγχόμενου για την ποιότητα των υπηρεσιών, που προσφέρει, ιδιωτικού τομέα, ξεφυτρώνουν ασυντόνιστες νέες ιδιωτικές δομές Αποκατάστασης. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι η επιλογή να δημιουργηθούν ιδιωτικοί φορείς και να τους ανατεθεί αυτό το έργο ήταν στρατηγική επιλογή τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της ΝΔ με το επιχείρημα της δυσλειτουργίας του δημόσιου τομέα. Πολλοί από αριστερή σκοπιά αντιτείναμε την ιδέα της ενίσχυσης του ΕΣΥ για την ανάληψη αυτού του έργου. Κι έτσι οδηγηθήκαμε σήμερα σε μια μικτή εικόνα εμπλοκής τόσο του ΕΣΥ όσο και του ιδιωτικού τομέα.

- Τα ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας μας οφείλουν να πραγματοποιήσουν μείζονες επιλογές σε σύντομο χρονικό διάστημα, που αφορούν την μετεξέλιξη και όχι τον διαμελισμό τους.
Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση αυτών που δεν δέχονται πλέον εισαγωγές μπορεί να μας δώσει πολύτιμες πληροφορίες για τις εναλλακτικές λύσεις στην λειτουργία τους. Η συνέχιση της συρρίκνωσης αυτών που εξακολουθούν να λειτουργούν και να δέχονται χιλιάδες εισαγωγές κάθε χρόνο, εξαρτάται άμεσα από την ολοκλήρωση του δικτύου των ψυχιατρικών υπηρεσιών, που θα μειώσουν τα αιτήματα νοσηλείας και μάλιστα αναγκαστικής νοσηλείας.
Έχει γίνει εμφανές ότι όλα τα ψυχιατρικά νοσοκομεία που έκλεισαν εξακολουθούν να αποτελούν «ζωντανούς» οργανισμούς, καθώς το προσωπικό τους έχει μοιρασθεί σε άλλες μονάδες, αλλά ανήκει οργανικά στο «τέως» ψυχιατρικό νοσοκομείο και παραμένει η διοικητική τους δομή. Σημαντικό πρόβλημα που δεν έχει τύχει προσοχής είναι το τι θα γίνει η σημαντικότατη περιουσία των Ψυχιατρείων που «κλείνουν». (Είναι πιο σωστό να λέμε ότι δεν νοσηλεύουν πια ασθενείς)

Τα ψυχιατρικά νοσοκομεία που λειτουργούν δέχονται ένα τεράστιο βάρος εισαγωγών. Άμεση συνέπεια αυτού είναι η απαράδεκτη αύξηση των ακούσιων νοσηλειών οι δυσκολίες κατά την διάρκεια της νοσηλείας και η ελλειμματική εξωνοσοκομειακή φροντίδα των εξερχομένων ασθενών.
Ετος 2007 Εισαγωγές σε τμήμ. οξέων Κλίνες οξέων
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής 2900 (ακούσιες : 52%) . 250
Ψ.Ν.Αττικής «Δρομοκαιτειο» 1554 (ακούσιες : 50,2%) 180
Ψ.Ν.Θεσσαλονίκης 3770 (ακούσιες : 28,9%) 100+
Ψ.Ν. Τρίπολης 1032 (ακούσιες 59,8%) 100
«Αιγινήτειο» νοσοκομείο 519 (ακούσιες : - ) 63
Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου 211 (ακούσιες 31,7%) 30-35

Συνολικά τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία δέχτηκαν το 2007 περί τις 10.000 εισαγωγές, , από τις οποίες ένα ποσοστό, που αγγίζει το 60% ,αφορά ακούσιες νοσηλείες.
Οι αριθμοί αυτοί είναι από μόνοι τους ενδεικτικοί του μεγέθους του προβλήματος δημόσιας υγείας , που καλούμαστε να επιλύσουμε, σε ότι αφορά την λειτουργία των δημόσιων ψυχιατρικών νοσοκομείων.
Το Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Π.Ν.Α.) εξακολουθεί να δέχεται, σε κακές συνθήκες, κυρίως εφήβους και παιδιά με σοβαρά προβλήματα υγείας :
Το 2007 : 44 εισαγωγές. Από αυτές, 29 με διάγνωση διαταραχής της συμπεριφοράς και 25 με ηλικία 15 ετών και άνω.
Η διαρκής εξαγγελία της λειτουργίας παιδοψυχιατρικών κλινικών σε τέσσερα νοσοκομεία της Αττικής δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί, αφήνοντας ένα οδυνηρό κενό.
Οι «δύσκολοι» έφηβοι 15-18 ετών συχνά δεν γίνονται δεκτοί τόσο από τις υπηρεσίες για τα παιδιά, όσο και τους ενήλικους, αναδεικνύοντας δραματικά την έλλειψη υπηρεσιών για αυτές τις ηλικίες, όπου η εργασία της πρόληψης είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική.

- Οι μονάδες στέγασης στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης αποτελούν μια ελληνική ιδιαιτερότητα καθώς οργανώθηκαν ταχύρρυθμα με γνώμονα την μείωση του πληθυσμού των χρόνιων ασθενών και λιγότερο την ένταξη τους σε ολοκληρωμένα δίκτυα ψυχιατρικής φροντίδας, η οποία όμως αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα για την επιβίωση και την ανάπτυξη τους. Οι ιδιαιτερότητες και οι δυσλειτουργίες αυτές, γνωστές από την διαδικασία ίδρυσης τους δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν επιχειρήματα για την διάλυση τους, με μόνο γνώμονα την εξοικονόμηση χρημάτων. Η τύχη αυτών των μονάδων είναι άρρηκτα δεμένη με την τύχη της δικτύωσης, της τομεοποίησης των ψυχιατρικών υπηρεσιών. Όσες από αυτές τις μονάδες ανήκουν σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου γνωρίζουν μεγάλα προβλήματα χρηματοδότησης που υπονομεύουν την ομαλή λειτουργία τους και την όποια δυνατότητα μετεξέλιξης τους.
- Η επαγγελματική αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών έχει συρρικνωθεί σε σχέση με δεκαετία του 1990, καθώς οι δυνατότητες απασχόλησης των ασθενών έχουν μειωθεί δραματικά, ακολουθώντας την νέο-φιλελεύθερη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, αλλά και την απαξίωση του συνεταιριστικού τομέα στη χώρα μας, που υπονομεύει την ανάπτυξη των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης(Κοι.Σ.Π.Ε.), που προβλέπει ο νόμος 2716/1999.
- Ο αποστιγματισμός των ψυχικά ασθενών έχει κάνει σημαντικά βήματα. Η συνεχιζόμενη όμως κοινωνική περιθωριοποίηση των ασθενών με τα βαρύτερα ψυχοπαθολογικά προβλήματα γεννά νέες μορφές στιγματισμού.
Η ενίσχυση των οργανώσεων των οικογενειών και των χρηστών των ψυχιατρικών υπηρεσιών αποτελούν εγγύηση για την καταπολέμηση του στίγματος, την προάσπιση των δικαιωμάτων και την βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών.
- Η πρωτοβάθμια φροντίδα αποτελεί επίσης πρωταρχικό τομέα για την ανάπτυξη της ψυχιατρικής φροντίδας του πληθυσμού και την απομάκρυνση από τον «νοσοκομειοκεντρισμό». Ένα μέρος από την πρωτοβάθμια φροντίδα μπορεί να εξασφαλιστεί από τους γενικούς γιατρούς, τους παιδιάτρους και τα πολυδύναμα κέντρα υγείας, ένα άλλο όμως μέρος παρουσιάζει ιδιαιτερότητες και την ανάγκη συνέργειας διαφόρων επαγγελματιών της ψυχικής υγείας, οι οποίες εξασφαλίζονται από τα κέντρα ψυχικής υγείας και τα ιατρο-παιδαγωγικά κέντρα. Παραμένει επείγουσα και επιτακτική η ανάγκη μιας επιστημονικά τεκμηριωμένης πρότασης και η ανάπτυξη ενός ευρύτατου κοινωνικού διαλόγου για την επιλογή των συγκεκριμένων μορφών που θα στηρίξουν στην πράξη το σύστημα της ΠΦΥ.
- Ο ιδιωτικός τομέας εξασφαλίζει ένα μεγάλο μέρος της βασικής, εξωνοσοκομειακής φροντίδας των ψυχικά ασθενών (ιδιώτες ψυχίατροι) και ένα μικρότερο των αναγκών σε νοσηλευτικές κλίνες.
Σήμερα στο λεκανοπέδιο της Αττικής: λειτουργούν δώδεκα (11) ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές με συνολική δύναμη 1.600 περίπου κλινών. Ο αντίστοιχος αριθμός το 1997 ήταν 2.460 και το 1992 ήταν 2.690 κλίνες, καθώς η οικοπεδοποίηση της γης αποτελεί ελκυστικότερη οικονομική επένδυση. Αντίθετα, οι ιδιωτικές κλινικές παρουσιάζουν σημαντική αύξηση κυρίως στη Μακεδονία και στη Θεσσαλία.

Ιδιωτικές κλινικές : 2007 Αριθμός κλινών
Αττική : 12* 1733
Θεσσαλία : 9 1175
Λάρισα : 3 520
Βόλος : 2 230
Τρίκαλα: 3 210
Καρδίτσα: 1 215
Μακεδονία : 9 1430
Θεσσαλονίκη : 4 800
Βέροια: 1 80
Καβάλα: 1 100
Κατερίνη: 1 80
Κοζάνη: 2 370
Κρήτη (Ηράκλειο): 1 80
* Η μια σε διαδικασία διακοπής της λειτουργίας της



Θέσεις και Στόχοι

● Η υγεία είναι κοινωνικό αγαθό και δικαίωμα. Δεν επιτρέπεται η εμπορευματοποίηση της και η κερδοσκοπία.
Ο ΣΥΝ υποστηρίζει ότι το δικαίωμα στην Ψυχική Υγεία αφορά όλους, ανεξάρτητα φύλου, καταγωγής, ηλικίας και είναι υποχρέωση του Κράτους η εξασφάλιση του.

● Παλεύουμε για την οικοδόμηση ενός δημόσιου δωρεάν συστήματος ψυχικής υγείας κοντά στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και της κοινωνίας μας.

● Αντιπαλεύουμε τη νεοφιλελεύθερη επίθεση που μεταφέρει στην κοινωνία την ευθύνη και το κόστος της προάσπισης της ψυχικής υγείας και κατατεμαχίζει τις δημόσιες υπηρεσίες και παραχωρεί τα πιο κερδοφόρα κομμάτια στον ιδιωτικό τομέα.
● Προτείνουμε την άμεση, με επιστημονικά κριτήρια, αξιολόγηση της μέχρι τώρα πορείας της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Επαναπροσδιορισμό των στόχων και αδιάλειπτη λειτουργία, με κεντρικό άξονα την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Ψυχικής Υγείας.


Πιο συγκεκριμένα στις σημερινές συνθήκες προτεραιότητα στη δράση μας έχουν οι παρακάτω στόχοι που είναι ενταγμένοι και υπηρετούν το όραμα για ένα υψηλού επιπέδου δημόσιο , ολοκληρωμένο και δωρεάν σύστημα υγείας.

Οικοδόμηση ενός ολοκληρωμένου δημόσιου συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Αναπόσπαστο τμήμα της είναι η πρωτοβάθμια φροντίδα Ψυχικής Υγείας (ΨΥ)

Ολοκλήρωση του δικτύου εξω-νοσοκομειακών υπηρεσιών σε όλη τη χώρα, ώστε να καλύπτονται οι βασικές ανάγκες πρόληψης και πρωτοβάθμιας φροντίδας, με κεντρικό άξονα το Κέντρο Ψυχικής Υγείας
( ΚΨΥ) που είναι στενά συνδεδεμένο με το Κέντρο Υγείας του συστήματος.

● Ολοκλήρωση της τομεοποίησης των ψυχιατρικών και παιδο-ψυχιατρικών υπηρεσιών.

Δημιουργία στα Γενικά Νοσοκομεία διακριτών τμημάτων οξέων περιστατικών και βραχείας νοσηλείας, λειτουργία μονάδων ημερήσιας φροντίδας, εναρμόνιση των εφημεριών τους με αυτές του νοσοκομείου που τα στεγάζει και σύνδεση τους με τα υπάρχοντα δίκτυα φροντίδας.

Δημιουργία μονάδων αντιμετώπισης ειδικών νοσημάτων με ιδιαίτερο κοινωνικό ενδιαφέρον (π.χ. αυτισμός, άνοια)

Πλήρη στελέχωση των ψυχιατρικών δομών.

Κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωμάτων των επαγγελματιών Ψ.Υ στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.

Ουσιαστικός δημόσιος έλεγχος σε όλες τις ιδιωτικές δομές της Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Πλήρης στήριξη με αναβάθμιση προσωπικού και υπηρεσιών. Προγραμματισμός υπαγωγής στο σύγχρονο δημόσιο χώρο.

● Προστασία ειδικών ομάδων πληθυσμού (πρόσφυγες, μετανάστες, ηλικιωμένοι, άστεγοι, άνεργοι κ.λπ.)

● Ενίσχυση των οργανώσεων των οικογενειών των πασχόντων. Διαδικτυακή σύνδεση των δομών. Συμμετοχή στο σχεδιασμό πολιτικής για την ΨΥ.

● Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου προστασίας των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών (ακούσια νοσηλεία, δικαστική συμπαράσταση). Οι καλές προθέσεις δεν αρκούν, χρειάζονται μέτρα που να έχουν αποτέλεσμα.
Κατάργηση του αναχρονιστικού άρθρ. 69 του Ποινικού Κώδικα και δημιουργία ειδικών καταστημάτων για τους ψυχικά ασθενείς που διαπράττουν αδικήματα.

Έλεγχο στη λειτουργία του ιδιωτικού τομέα και διαφάνεια στη σχέση του με το δημόσιο.

Προάσπιση της δημόσιας περιουσίας των ψυχιατρικών ιδρυμάτων και αξιοποίησης της προς όφελος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης.


Ο ΣΥΝ στην πορεία επίτευξης των ανωτέρω στίχων θα εξακολουθεί να συμβάλλει στη δημιουργία του πιο πλατιού κινήματος διεκδίκησης για τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών, και ταυτόχρονα να προωθεί την αλλαγή της στάσης της κοινωνίας απέναντί τους.